گلادیاتریکس؛ آیا گلادیاتور های زن واقعاً وجود داشتند؟ - عینک ریبن

به گزارش عینک ریبن، شاید ما امروزه به وسیله فیلم ها و نمایش نامه ها با گلادیاتور های زن که به نام گلادیاتریکس شناخته می شوند آشنا شده باشیم، ولی واقعیت این است که چنین اصطلاحی هرگز در دوران امپراتوری روم باستان وجود نداشته و حتی اطلاعات زیادی از چنین جنگجویان زنی در دست نیست با این همه به نظر می رسد که در دنیای واقع این گلادیاتریکس ها وجود داشتند و همانند گلادیاتور ها در میدان های نبرد به نمایش توانایی های خود می پرداختند.

به گزارش عینک ریبن، اصطلاح گلادیاتور برای اغلب ما مفهومی آشنا است؛ جنگجویانی که به صورت انفرادی و یا گروهی در میدان های نمایش شهر های رومی، با یکدیگر یا حیوانات می جنگیدند که اغلب تا سر حد مرگ ادامه داشت. در دوران مدرن و در پی ظهور اندیشه هایی همانند برابری زن و مرد، اصطلاح گلادیاتریکس به معنای گلادیاتور زن نیز ابداع شد که نمود آن به داستان ها، نمایش نامه ها و فیلم ها نیز راه یافت، اما واقعیت این است که چنین اصطلاحی هرگز در روم باستان وجود نداشت و هیچ واژه لاتین تعریف نماینده ای از دوره رومی برای گلادیاتریکس وجود ندارد. جالب توجه تر اینکه منابع تاریخی در مورد گلادیاتریکس ها نیز بسیار محدود است پس آیا گلادیاتور های زن واقعاً وجود داشته اند؟

برای یافتن پاسخ این پرسش باید به سراغ منابع تاریخی برویم که در آن عصر نوشته شده اند. نکته جالب توجه در آنالیز این منابع این است که اغلب آن ها اصلاً اشاره ای به گلادیاتور های زن ندارند و معدود منابعی نیز که به این جنگجویان می پردازند، اغلب نگاهی تحقیر آمیز را منعکس می نمایند. بعلاوه گویا حضور چنین گلادیاتور هایی در میدان های نمایش نبرد بسیار محدود بوده و به احتمال زیاد در مقابل جنگجویانی با مهارت و ظرفیت مشابه قرار می گرفتند. به گفته شاعر رومی، Decimus Junius Juvenalis، گلادیاتریکس ها با استفاده از روش های آموزشی و سلاح های مشابه مردان، برای گلادیاتوری آموزش می دیدند، با این حال، هیچ گزارش تاریخی از لودوس (مدرسه گلادیاتورها) که چنین آموزش هایی را برای جنس مؤنث انجام داده باشد، وجود ندارد.

این شاعر رومی بعلاوه اشاره می نماید که زنان از همه طبقات، اعم از طبقه بالا (feminae) و زنان معمولی (mulieres) در گلادیاتورا آموزش می بینند، اما بعید به نظر می رسد که یک زن از طبقه بالا به دلیل انگی که ممکن بود در آن موقع به او وارد گردد، قدم به چنین عرصه هایی گذاشته باشد. در آن عصر، جامعه رومی به ندرت به چنین حضور هایی از سوی یک زن روی خوش نشان می داد و حتی ظاهر شدن روی صحنه به عنوان یک مجری (لودی)، تحقیرآمیز جلوه می کرد و می توانست نام خانواده را بدنام کند.

با این همه، شواهد باستان شناسی هنوز می تواند وجود چنین گلادیاتور های زنی را تأیید کند. شواهدی از این امر را می توان در کتیبه ای در Ostia Antica یافت که نشان دهنده بازی های میدانی است که در قرن دوم پس از میلاد برگزار می شد. این کتیبه به توصیف یک قاضی محلی از زنان شمشیر زن در یک میدان مبارزه اشاره دارد که البته او را به عنوان مولیر و نه یک زنان تعریف می نماید. منابع مکتوب تاریخی نیز اشارات راه گشایی در این زمینه دارند. از جمله این منابع می توان به گزارش معاصر مورخ و وقایع نگار مشهور، کاسیوس دیو (155-235 پس از میلاد) اشاره نمود که واقایع جشنواره ای که به افتخار مادر امپراتور نرون برگزار می شد، را توصیف می نماید. این مورخ می نویسد: زنان در آن مراسم اسب می راندند، جانوران وحشی را می کشتند و به عنوان گلادیاتور می جنگیدند. بعضی با کمال میل و بعضی نیز بر خلاف میل خود در این مبارزات شرکت کردند.

کاسیوس دیو در جای دیگری از تاریخ خود بعلاوه اشاره می نماید که اغلب او [با اشاره به امپراتور دومیتیان]بازی ها را نیز در شب اجرا می کرد و گاهی اوقات کوتوله ها و زنان را در برابر یکدیگر قرار می داد. پوبلیوس کورنلیوس تاسیتوس (120-56 پس از میلاد)، دیگر مورخ مشهور رومی نیز در گزارش بازی های زمان امپراتور نرون، نقل می نماید که بسیاری از بانوان سرشناس و سناتورها، با حضور در سالن آمفی تئاتر، خود را رسوا کردند. منظور تاسیتوس از اصطلاح رسوا شدن این بود که این اشراف و بزرگان که در میان آن ها زنان نیز حضور داشتند، در نبرد های گلادیاتوری شرکت کردند که از نظر این مورخ اعمالی مربوط به طبقات پایین جامعه بود.

شواهد باستان شناسی فیزیکی نیز هنوز می تواند در این جهت روشنگر باشند. یافته های باستان شناسی در انگلستان، اخیراً جسد فردی مربوط به روم باستان را در یک محل تدفینی کشف کرد که حکایت از یک خاکسپاری مفصل با تعداد زیادی اشیاء دارد. با معاینه پزشکی قانونی تکه های استخوان، معین شد که این فرد زنی حدودا بیست ساله است. باستان شناسان در کنار این جسد چراغی را کشف کردند که نقش یک گلادیاتور سقوط نموده در یک میدان مبارزه را نشان می دهد که خدایان مرتبط با این ورزش به همراه درخت کاج (که به طور سنتی در میدان نبرد برای تطهیر سوزانده می شد)، در کنارش ایستاده اند. باستان شناسان بر اساس همین تصویر منحصر بفرد حدس می زنند که این نقش به احتمال بسیار زیاد ماجرای کشته شدن این زن جوان به عنوان یک گلادیاتور را توصیف می نماید. به همین خاطر این جسد در رسانه های بریتانیا به عنوان دختر گلادیاتور مشهور شد. از سوی دیگر نوع تدفین این گلادیاتور زن نیز نشان میدهد که او فردی از طبقه پایین نبوده بلکه قطعا به یک طبقه بالا تعلق داشته است.

نمونه دیگر از این شواهد باستان شناسی، نقش برجسته هالیکارناسوس است، تصویری از قرن اول یا دوم پس از میلاد که در بدروم ترکیه کشف شده است. این نقش برجسته در اصل یادبودی برای رهایی از خدمت دو گلادیاتور زن است که با نام های هنری خود آمازون و آشیلیا شناخته می شوند. هر دوی این مجسمه ها که بدون کلاه خود به نظر می رسند و به همین خاطر آرایش زنانه مو های آن ها معین است، مجهز به چوب دستی، کمربند، سپر مستطیلی، خنجر و مانیک (محافظ بازو) هستند. این یادبود به خوبی حضور زنان آزاد رد مبارزات گلادیاتور ها را به نمایش می گذارد.

نقش برجسته هالیکارناسوس

در سال 200 پس از میلاد، امپراتور سپتیمیوس سوروس، پس از یک جشن بزرگ که احتمالاً شامل مبارزات گلادیاتوری بود، زنان هر دو طبقه بالا و پایین را از حضور در میدان های نبرد منع کرد. کاسیوس دیو در توصیف دلیل این ماجرا می گوید که زنان در این مبارزات شرکت کردند و به شدت با یکدیگر به رقابت برخاستند. در پی شدت گرفتن این درگیری ها، به طور طبیعی توهین و دشنام به یک دیگر نیز بالا گرفت و در این میان بعضی زنان طبقه پایین، به زنان طبقه بالا توهین کردند. بعلاوه خود زنان طبقه بالا نیز یک دیگر را هدف توهین و دشنام قرار دادند که از نظر خاندان های هدف این توهین ها بسیار ناگوار و غیر قابل بخشش بود. به همین خاطر امپراتور دستور داد از این پس برای هر زنی، صرف نظر از اینکه خاستگاه او چه باشد، جنگیدن در میدان های مبارزه ممنوع شد.

به نظر می رسد همین موضوع توهین و دشنام در مبارزات که گویا امری عادی بود، سبب منع زنان در مبارزات گلادیاتوری بود. گویا در روم باستان چنین توهین هایی اگر از سوی مرد ها گفته می شد، اشکالی نداشت، اما اگر زنان چنین توهین هایی به یکدیگر می کردند، خانواده هدف توهین احساس شرمساری و سرافکندگی می کرد. بی شک گلادیاتور های زن در روم باستان وجود داشتند و این گلادیاتور ها نه تنها در میان طبقات پایین، بلکه در بین طبقات بالای جامعه نیز حضور داشتند.

منبع: heritagedaily

نوشته: مصطفی جرفی-عینک ریبن