شگفتی های جذاب شهر سوخته زابل، تصاویر
به گزارش عینک ریبن، تمدن شهر سوخته یکی از شگفتی های دنیای باستان است. در ادامه با دیدنی های شهر سوخته بیشتر آشنا خواهید شد.
شهر سوخته کجاست؟
شهر سوخته و تمدن هوشمند و خلاق آن با بیش ازپنج هزار سال قدمت، به عنوان عظیم ترین استقرار شهرنشینی در نیمه شرقی فلات ایران، نمونه ای منحصر به فرد و حکایت گر واقعی علم، صنعت و فرهنگ گذشته های دور این مرز و بوم می باشد.
شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در 45 کیلومتری جنوب زابل و در حاشیهٔ جاده زابل-زاهدان در استان سیستان و بلوچستان (منطقه سیستان -شرق ایران) واقع شده است. شهر مزبور در روی آبرفت های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر عظیم با دوره برنز و تمدن جیرفت همزمان است.
تاریخچه شهر سوخته:
شهر سوخته در 3200 سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم شهر سوخته در چهار دوره بین سال های 3200 تا 1800 قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند.
شهر سوخته یکی از آثار تاریخی و باستانی عصر برنز و هم دوره با تمدن جیرفت در استان سیستان و بلوچستان در ایران، به شمار می آید. شهر در ساحل رودخانه هیرمند و دریاچه هامون و در کنار جاده کنونی زابل بنا شده بوده است.
حملهٔ اقوام مهاجم همسایه و تغییر راستا رودخانه هیرمند را از جمله مهم ترین دلایل افول تمدن شهر سوخته ذکر کرده اند. برخلاف تصور عام، در واقع در این شهر آتش سوزی رخ نداده است. حتی شواهدی بر وجود جنگ افزار هم در شهر سوخته یافت نشده. شهر سوخته یک تمدن وابسته به صنعت بوده؛ بنابراین کوره های بسیاری در آن فعال بوده اند که خاکستر آن ها در اطراف منطقه مسکونی تل انبار می شده است.
همچنین، در دوران های پس از افول تمدن در این منطقه، مردمان کوچ رو برای درست کردن غذا، زمین را می شکافتند و آتش روشن می کردند. با این شرایط نخستین باستان شناسان وقتی از این منطقه بازدید داشتند، مشاهده کردند که یک سطح وسیع خاکستر وجود دارد؛ پس نخستین لقبی که به آن دادند، شهر سوخته بود.
کلنل بیت، یکی از مأموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و تصور کرده خاکسترهای بازمانده در اطراف تپه به دلیل رخ دادن یک آتش سوزی است.
مشاغل اهالی شهر سوخته زابل:
این اهالی با استفاده از هوش و ذکاوت و دستانی هنرمند شغل هایی را برای خود اختیار کرده بودند و با تجارت از آن، سود حاصل می کردند. با ساختن تورهای ماهی گیری به صید ماهی مشغول می شدند و علاوه بر برطرف احتیاج تغذیه خود با فروش ماهیان صید شده به تجارت و درآمدزایی مشغول می شدند. معرق کاری، نساجی، زرگری، کوزه گری، حصیربافی، سنگ تراشی و ساخت جواهر و زیورآلات از جمله تجارت های دیگری بودند که مردم به آن مشغول می شده اند. آنها برای انجام این فعالیتهای هنری و صنعتی و همچنین برای گرم کردن خانه هایشان، درختان اطراف نهر را قطع می کردند و به عنوان سوخت استفاده می کردند.
مکان های تاریخی و دیدنی شهر سوخته:
در منطقه وسیع شهر سوخته، جاذبه های تاریخی زیادی به چشم می خورند، اگرچه گردشگران به دلیل آب و هوای گرم و خشک و شرایط اقلیمی سیستان و بلوچستان و کمبود امکانات رفاهی توجه کافی به شهر سوخته ندارند ولی شهر سوخته ارزش بالایی دارد.
1- نخستین چشم مصنوعی دنیا در شهر سوخته
چشم مصنوعی شهر سوخته
برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی متعلق به 4800 سال پیش کشف شد. این چشم مصنوعی متعلق به زنی 25 تا 30ساله بوده که در یکی از گور های شهر سوخته مدفون شده بوده است. چشم مصنوعی یافت شده در چشم چپ او کار گذاشته شده و با وجود گذشت زمان نزدیک به 4500 سال از ساخته شدن آن هنوز سالم است.جنس این چشم مصنوعی یافت شده هنوز بطور کامل تعیین نشده است اما به نظر می رسد در ساخت آن از قیر طبیعی مخلوط به نوعی چربی جانوری استفاده شده است.
در روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ های داخل چشم توسط مفتول های طلایی به قطر کمتر از نیم میلی متری طراحی شده اند. مردمک این چشم در وسط طراحی شده و تعدادی خطوط موازی که تقریباً یک لوزی را تشکیل می دهند در پیرامون مردمک دیده می گردد.
2- جراحی مغز در شهر سوخته
جراحی مغز در شهر سوخته
یکی شگفت انگیزترین یافته های شهر سوخته، پیدایی نشانه های کهن ترین جراحی مغز درشهر سوخته است. جمجمه ای از دختر دوازده یا سیزده ساله که در 4800 سال پیش، پزشکان آن دیار برای درمان بیماری هیدروسفالی (جمع شدن مایع درجمجمه) بخشی از استخوان جمجمه او را برداشته و جراحی کردند که مدت ها بعد از این عمل زنده مانده است. اسکلت کامل پیدا شده از یک دختر 14 ساله که مورد جراحی مغز قرار گرقته است.
3- نخستین خط کش تاریخ
قدیمی ترین خط کش در شهر سوخته
یکی دیگر از اشیا جالب کشف شده در شهر سوخته، خط کشی است که دقت آن برای محققان جالب توجه بود. دقت این خط نیم میلی متر است که برای تاریخ مردم شهر سوخته، رقمی شگفت انگیز به حساب می آید.
4- قدیمی ترین تخته نرد دنیا در شهر سوخته
کهن ترین تخته نرد دنیا از گور باستانی شماره 761 در شهر سوخته به همراه 60 مهره پیدا شده است. این تخته نرد؛ بسیار قدیمی تر از تخته نردی است که در گورستان سلطنتی اور در میان رودان (بین النهرین) پیدا شده بود. این تخته نرد از جنس آبنوس و به شکل مستطیل ساخته شده است و بر روی آن یک مار که 20 بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته، نقش بسته است. تخته نرد 20 خانه بازی و 60 مهره دارد و مهره ها که در یک ظرف سفالی در کنار تخت نرد قرار داشتند از سنگ های رایج شهر سوخته یعنی لاجورد، عقیق و فیروزه ساخته شده اند.
5- نخستین انیمیشن دنیا در شهر سوخته
انیمیشن شهر سوخته
باستان شناسان هنگام کاوش در شهر سوخته، در گوری 5 هزار ساله جامی را پیدا کردند که نقش یک بز همراه با یک درخت روی آن دیده می گردد. آن ها پس از آنالیز این شی دریافتند نقش موجود بر آن برخلاف دیگر آثار به دست آمده از محوطه های تاریخی شهر سوخته، تکراری هدفمند دارد، به گونه ای که حرکت بز به سوی درخت را نشان می دهد. هنرمندی که جام سفالین را بوم نقاشی خود قرار داده، توانسته است در 5 حرکت، بزی را طراحی کند که به سمت درخت حرکت و از برگ آن تغذیه می نماید. باستان شناسان با نزدیک کردن این تصاویر به یکدیگر پیروز شدند نمونه ای ازیک تصویر متحرک را در قالب یک فیلم 20 ثانیه ای به دست آورند.
6- قبرستان منحصر به فرد شهر سوخته
قبرستان در شهر سوخته
اصولاً در باستان شناسی، گورستان ها از اهمیت بالایی برخوردارند. در سال 1972 اولین قبر گورستان شهر سوخته به صورت تصادفی کشف شد. مصالح مورد استفاده در گورهای این شهر اغلب خشت خام است؛ اگرچه بین گونه های مختلف قبور موجود در شهر سوخته تفاوت های ساختاری وجود دارد که به نظر می رسد این تفاوت ها ارتباطی با جنسیت و یا سن و سال مدفون شده ها نداشته، بلکه تفاوت ها در میان باورهای مذهبی و آئینی و یا اختلاف طبقاتی موجود میان افراد آن جامعه بوده است.
7- جواهرسازی در شهر سوخته
جواهرات شهر سوخته
گردنبندهای کشف شده در کاوش های اجرا شده در شهر سوخته است که نشان از رونق صنعت جواهرسازی در این تمدن کهن دارد؛ جواهرات کم نظیر کشف شده مهره های بسیاری از فلزاتی چون طلا و سنگ های عقیق، مرمر، لاجورد، فیروزه و دیگر سنگ های گران بها و نیمه گران بها است که به صورت گردنبندهای زیبا در کنار هم قرار داده شده است.
8- اشیای دیگر شهر سوخته
از دیگر اشیای مهم از میان هزاران شی یافت شده، می توان از سفال با امضای سفال گر بر روی آن، چکش، سوزن، سنجاق سر زنانه، شهرک های مسکونی و ساختمان های همگانی هم چون آپارتمان و نیز بذر خربزه، حبوبات، ماهی خشک کرده، برنج، زیره، کوره های سفالگری، کوره های ذوب فلزات، دکمه، تبر، بندکفش، قلاب، شانه سر، طناب، سبد، گل مو، قاب های چوبی، کفش و کمربند نام برد که هر کدام از آنها داستانی دارد بسان هفت گنج.
ثار شهر سوخته
اقامت در شهر سوخته زابل:
برای اقامت به هتل شهرهای اطراف از جمله هتل های شهر زابل مراجعه کنید.
بهترین زمان سفر به شهر سوخته:
بهترین زمان سفر به شهر سوخته اوایل مهرماه تا آخر آبان ماه است.
منبع: گردشبان